آیا در روایات توصیه و سفارشی بوده است که در زمان غیبت کبری تشکیل حکومت اسلامی واجب است؟ آیا این روایات مستدل است؟

ضرورت وجود حکومت در هر جامعه‏ای، امری بدیهی است و همواه مورد تأیید مکاتب و اندیشه‏های گوناگون بوده است. پژوهش‏ها، نشان می‏دهد که تشکیل دولت و حکومت، همیشه و در همه شرایط، یک ضرورت اجتناب‏ناپذیر است.

 امام علی(ع) در سخن مشهور خویش این ضرورت را چنین گوشزد می‏فرماید:
«لابد للناس من امیر برّ او فاجر...»؛
«مردم ناگزیر نیازمند به امیر و حاکم‏اند؛ چه نیکوکار و چه زشتکار...» نهج البلاغه، خطبه 40..

برای اثبات ضرورت تشکیل حکومت اسلامی نیز، به ادله متعدّد عقلی و آیات و روایات استناد شده است. اگر بخواهیم از منظر روایات این مسأله را بررسی کنیم، با دو دسته از روایات و احادیث رو به رو می‏شویم:

   یکم. روایاتی که بر ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در هر زمان -اعم از عصر حضور معصوم(ع) و یا غیبت تأکید دارد.

از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است:
«الواجب فی حکم الله و حکم الاسلام علی المسلمین بعد ما یموت امامهم او یقتل... ان لا یعملوا عملاً ولا یحدثوا حدثاً ولا یقوّموا یداً ولا رجلاً ولا یبدؤوا بشی‏ء قبل ان یختاروا لانفسهم اماماً عفیفاً عالماً ورعاً عارفاً بالقضاء والسنه یجمع امرهم و یأخذ للمظلوم من الظالم حقه و یحفظ اطرافهم و یجبی فیئهم و یقیم حجتهم و جمعتهم و...»؛بحارالانوار، ج 86، ص 196.

«یکی از واجبات بزرگ در احکام الهی و اسلامی بر مسلمانان این است که چون پیشوایشان در گذرد و یا کشته شود، پیش از هر کار امامی پاکدامن، عالم، پارسا و آگاه به احکام قضایی و سنت پیامبر برگزینند تا جامعه را اداره کند و حق ستمدیده را از ستمگر بازستاند؛ مرزهای مسلمین را پاسداری کند؛ فی‏ء را گردآوری نماید؛ حج و نماز جمعه را برپا دارد و...».

   بر این اساس امیرالمؤمنین(ع) برقراری حکومت عدل اسلامی و زمینه سازی جهت انتقال قدرت به امامی با کفایت را که براساس هنجارهای دینی عمل کند از واجبات بزرگ دینی دانسته که بر هر کاری مقدم است.
برای آگاهی بیشتر ر.ک: حسنی، عبدالمحمد، ولایت فقیه، صص 37 46.
  
دوم. روایاتی که به صورت خاص ، در مورد شرایط و ویژگی‏های حاکم اسلامی در زمان غیبت، صادر شده است.
برای آگاهی بیشتر ر.ک: امام خمینی، ولایت فقیه، ص 48 - 114.

امام زمان(عج) در توقیع شریف می‏فرماید: «اما الحوادث الواقعه، فارجعوا الی رواه حدیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجه الله»؛ اصول کافی، ج 1، ص 67.

«در حوادث و پیشامدهای اجتماعی به راویان حدیث ما رجوع کنید؛ زیرا آنان حجت من بر شما هستند و من حجت خدایم».

جهت توضیح بیشتر ر.ک: بحث ادله نقلی ولایت فقیه و یا به کتاب: امام خمینی(ره)، ولایت فقیه، ص 71.


این قبیل روایات، ضمن مسلّم دانستن ضرورت حکومت در اسلام، به بیان شرایط و ویژگی‏های حاکم اسلامی پرداخته است.
 مجموع اینها دلالت بر لزوم قیام برای تشکیل حکومت دینی و لزوم پاسداری از آن دارد.

 مبحث بعدی در باب ولایت فقیه : 

 آیا در نصوص دینی و به ویژه روایات اهل بیت(ع) دلیل محکمی بر ولایت فقیه وجود دارد؟